8/1/07

Mizoramin Hliam A Tuar E

Tun hma lam kha chuan Mizoramah ruk ruk leh tualthah te a hluar lo va. Eizawnna lamah lah hlothlawh bak chu thil dang inelna tur a tam lo hle. Thawk tam leh taima a piang an ding chang mai a. Sik leh sa lamah pawh a nuam tawk viau. Tlangval tan lah chhun a hnathawh, zan a nula rim kha a ni deuh mai a. Khaw khat a cheng za te chu an inhrechiangin, kawmchak kawmthlang te lek phei chu lamhla a chhung te ai mahin an induhsak tawn thin. “Sem sem dam dam, ei bil thi thi” te pawh an lo tih thin kha. Tlawmngaihna leh dikna an ngaisang a, aia upa leh mihring pui te zahna an dah pawimawh hle. Sikul kai hmasa ten bul an tan tha a, chawimawina nopui i hlan zel ang u. Kohhran ban hmasa ten an nun an ulukin an ham fir khawp mai. Lamtualah pawh mipa leh hmeichhia inlampawlh awih a ni lo. Zu rui chu sawi loh, a rim nam ngawt pawh kohhran atangin an hnawtchhuak thin. Tirhkoh tuna missionary ang hi, Pathian tih tak leh rinchhan chunga an ke pen mawi zia te kha. YMA, khawtlangin an thlamuanpuiin, mi mangang leh rethei zawk te tan chenfakawm tak a ni. Hruaitu nih an inchuh ngai lo a, an inhnawn zawk thin chu a nih kha maw le. Kan zotlang ram nuam hi chhawrpial run i iang e, ti hialin an lo phuahchhuak a nih kha.

Tunah chuan kan veng tla berh ve takah pawh vengtu awm lo chuan puan pawh kan pho ngam tawh lo. Thuamhnaw chu sawi loh tin chhia thlengin zu han ru duh a! Mihring tam tawh leh kan khawsak danin a ken tel tawh te pawh a ni mahna. Han mawh puh tur chu a tam thei hle awm e. Ni zung chakna hmang a electric siamchhuahna khawl hi Mizoramah chuan thil bo duh pawl chu a tling awm a sin. Hman kum a Selesih ar farm atanga bo mawlh mai kha. A bo lai a an pisa hotu pakhatin mi hrilh dan chuan khami zan khan ruah a surin thli a tleh zankhua a. A ru tute kha chuan ruk dan an lo ruahman felin a ruk hun tur an thlang thiam kher mai. Khatiang a khawl rit chu mi pahnih khat maiin han ruk bo mai chi pawh a ni lo, kan kilh vek leh nghal si a, a ti. A sawi leh zel dan chuan keini lam pawh kan thinrim kher mai, kan chhui zui nasa a. Vanneih thil thu takin a ru tu pakhat kan man chhuak hlauh mai a, chu mi tum pawh chuan police ho ka zui ve nghe nghe. Chuan a sangawizawnpui Electric veng a mi lam tur a an kal nghal dawn avangin in lamah ka haw san a. A hnua kan hriat leh dan chuan a thianpa lam tur a an kal kawngah a ru tu pa chu police kut atangin a tlan chhuak a, tun thleng hian an la man leh lo. Police hotu lam leh kan pute ho pawh an in be rawn a, thu a saisa nuaih zel avangin sawrkar ta a nia, ka ta mah ni hlei lo, tiin kan chhui zui peih ta bik lo a ni, a ti. Hetiang a nih te chuan kan ramah ni zung chakna hmang a current neih that chu kan va hlat dawn em. Thil tisualtu chuan hremna a phu tawk, inngaihnatiamna avanga a tuar lo a nih pawhin, thil a tisual a ni tih chu amah leh vantlang tal chuan hriatpui thin ila kan that tlanna zawk a nih a rinawm. Bible zirtirna kan tlawhchan a nih pawhin misual Pathianin a ngai dam lo, misual inchhir a sim te a ni a ngaihdam ni.

Kan sawrkarin a hnuaia thawk tur a lak hian eng hmangin nge a lak thin ang aw. Kan hriat theuh angin Manipur-ah chuan sawrkar hna thawh duh chuan sum sen a ngai. A lehlam zawng a thlir chuan miin pawisa a pek tam theih dan a zirin a hnathawh tur awm tawk a hre nghal mai a. A fel ang reng phian zawk, hna an thawh hnu a sawrkar sum eiruk hreh lohna a thlen e tih mai loh chu. Kan Zoram pawh hi pawisa niloin minister vua leh vang nih a ngai zawk tlat tawh, certificate leh quality pawimawh loh chu sawi loh a lum nise. Hman kum a Mizoram University a doctor an lak khan pawisa an chelek ni a thu thang kha chu a tak a nih loh hram ka beisei. A lo ni palh a nih pawhin pawisa a intham hi chu awm lo hram se, sawrkar sum eiruk hreh lohna bul pakhat a ni si a. Zirtirtu tur pawh ‘NET through’ tawh awm lai a, la pass ve lo zawk te an tling leh mai thin hi chuan rah tha a thlen a ngem, tih rin a har deuh chu a ni.

Tlawmngaihna hi kei ni mizo chauh lo pawh hian an nunpui ve chuan ka hre thin. Hnam dang a bikin vai leh tuipui ral lam a mingo te, keini mizo te ai mah hian an tlawmngai zawk lo maw aw, tih mai tur hi ka tawng ve nual tlat. Mahse tlawmngaihna kan tih chin leh kan huam tir dan a inang lo deuh te pawh a ni mahna. Ai a upa te zahna chu vai ho pawh hian an uar khawp mai, rilru tak takin an inzah em, tih zawng ka hre bik chiah lo. Thlanlaih leh mithi lumen hi chu hnam dang hian an ching ve vak chuan ka hre lo. Mahse hetah pawh hian a chintawk kan thliar thiam chu a ngai tan dawn niin a lang. Khawhar riahpui phei hi chu thiantha leh chhungte hnai ken thiam a tha maithei. Ka thian pakhat a pa boral avanga phai lam atanga rawn haw in a sawi chu; hun ka nei tlem si a, inleng kan nei reng a, kan in lah kan hawng darh vek bawk si, chhungkaw thil pawimawh sawina hun pawh nei loin ka kal a hun leh mai a. Inleng neih reng chu a nuam nain chhungkaw thusawina hun kan nei lo chu thu hran, han chawlh hahdamna hun tak ngial pawh a awm lo kha chu a hrehawm ang reng, tiin a sawi. Tin, tlawmngaih chhuah a tuikhur tihfai emaw veng chhung ti fai turin hnatlang koh a ni a, tel thei lo chuan chhungtin atangin cheng sawmngain intlan tur, kan han ti leh si te hi chu phut luih tlawmngaihna a ni zawk lo maw?

Sum tam tak aiin hming that hi thlan zawk tur a ni a, tih chang te kha kan nun hruaitu nise a duhawm mang e. Kan ram siam leh thar chhuah ngei kan ti hminghliau hi chu kristian ram tih atan chuan a mawi lo mai ni loin a rapthlak hial zawkin ka hria. Hatkawra thur tui tak mai, a then chuan zunthlum vei tan a tha te pawh an ti kha, acid leh thil dang an pawlh thin a. Hmelhriat ta lo chu lei ngam a ni tawh lo. Lengpui airport atanga kan haw lamin kawng sira an hatkawra lo hun tlar tiar chu bur khat ka hawn a. Kan han in chuan a thur dan chu ni dang a kan in thin ang lo takin a fir tak em avangin, in zawm loin fridge-ah kan dah tha a. Kar khat pawh a tlin hmain a rawng var nalh tak kha a uk ta vek a, um tawih thur deuh nghur rim hi a nam a. Kan paih chiang kher mai. Nimbu tui sawrah pawh hian vinegar an telh e, an tih chu! Sihphirah pawh zawrh sum tur leh mahni ei tur bik thlai an ching hrang a, zawrh sum tur chu an mahni chuan an ei duh lo, rannung thahna hloin an chawm tha bik lutuk a, an ti. Heng hi a dik tak tak em? Cancer vei kan pun tak viau chhan pakhat te hi a ni thei ang ngem? A bik takin pumpui cancer phei chu India-ah a vei nasa ber kan nih hial kha.

Lehkha kan zir chhan te pawh hi inbihchian a hun tawh khawp mai. Kan nu leh pa ten min fuih thin dan chuan - lehkha tha takin zir la, tichuan hahdam takin office-ah thu chungin pawisa i la chhiar thin dawn nia, tih kha a ni mai a. Lehkha thiam chuan hahdam takin eitur kan thawk chhuak mai dawn ni a inhriatna nen kan lo inzir puitling a. Hei vang hian lehkhathiam tawh phawt chuan sorkar hna thawh kan tum ta deuh vek a nih hi. Kan ramah hi chuan sawrkar hna lo chu hna dang innghahna tlak awmin kan hre lo pawh chu a ni mahna. Sawrkar a luh tawh lah hian inzir belh vak lo pawhin thla tawpah kan thawh phu tawk aia tam mah hlawh kan dawng a, a hahdam bawk a ni. Amaherawh chu eng hna nge ka thawh, tih ai chuan ka hnathawhah khan ka hlim em, tih zawk hi lehkhathiam te chuan kan inenna tur a ni zawkin ka hria. Mahni hna thiam leh taima a piang an dinchanna khawvel a hnathawh hi a nuam ber zawk lo maw aw, ka ti thin. Kan mi hmasa pawl thum pass pawn ‘The Statement’ chhiarin duh tawkin saptawng an chelek thei a nih kha maw. Tunlai degree nei sang zawk ten tan i la thar ang u.

Kohhran a bikin mahni lawina lam han hrut ta ila. Kum tir hian kohhran a chanvo chang thei te list an tar chhuak thin a. Dan zawhkim, dan chhung a awm zawng zawng te chuan heng chanvo, tanna hun ang te hi chu kan ti thei vek turah ka ngai . Mahse list-ah hian member dan zawh kim zawng zawng chu sawi loh, list a telh ve loh chhungkua hi zu han awm nual zel a maw le, thenkhat an chhungkaw member zawng zawng deuh thaw an tel lain, engtin tak thlang chhuak ang maw? Thusawi tur lah pastor leh ordained upa te hi an tawk lo emawni, krismas hmang hnem tawh zawng zawng hming an tar thla le thut ang lawi si, mahse chunglamin min pawmpui chu a ni phawt ang a. Upa ordained chin ngat phei chu dam chhung term a ni a, an dinhmun a pawimawhin a hahthlak a, hlawh an la nei lo lehnghal. Chuti chung chuan upa thlan dawn a tlin duh vanga politics khel duh te an la awm lawi si a. Enge upa nih an chak chhan ni ang aw? Kan upa thlan tlin thenkhat hi chuan chunglam malsawmna mai nilo, lei lam ropuina ni ten an ruat pawh nifa hmiang. Telephone directory a ‘upa’ tih an dah hmasa vu thin erawh hi chu an hming zawn hmuh a ti har mai zawng a ni. Chawlhni hi chuan KTP member active tan chuan inah chaw kan kil hman tawk chu a ni ber e. Tam tak tan chuan a aia hun hman that dan vak a awm tam bik lo maithei. Mahse chhung rual lem lo, a bikin hmeichhe mal tan phei chuan nute rawngbawl sa rin ngawt reng chu a felhlel deuh awm e. Kan project tih hlawhtlinnan thil kan zuar a, a changin inbukna leh BP-enna te kengin in kan fang kual a. Kan inpekna leh thawhrimna a fakawm a ni. Mahse, ‘In thawkhah awm si, engzat nge kan pek ang che u?’ kan han ti a. ‘A man pawh kan bi tuk chuang lo, in kawmchhakpa chuan chu ti zat chu min pe a, mahni rem chan dan ang ang a ni mai,’ an han ti a. Pa hausa, thil phal deuh thenawm hnaiah an awm ang tih a van hlauhawm thin em. Tin, KTP emaw kohhran hminga thil zawrh chu lei lo bik nih lah thil nuam tak a lo ni bawk silo. Sangha aia vawksa thlang thin khan, inrinni vawksa leina tur a sangha kan lei zawk hlauh a ngaih chang hi chuan, kan chhungkaw tan a Pathian rawn tirh an ni ang tih zawng pawm a har thin khawp mai. KTP hnatlang a kan thawh ang hi mahni zuk leh hmuamna man tal thawhchhuah nan, member tam zawk te hi chuan thawk hreh lo ila chuan nu leh pa tam tak tan chuan a lawmawm ngawt ang le. Kan missionary ten an din, kan Presbyterian damdawi in pawh hi, ringtu awm khawm tih atan a mawi lem lo thil tih chang an nei ve thin lo maw. Hlawh chungchang a doctor leh nurse ten an lungawi lohna an tihlan dan mawl mai te kha. Tun hnaia Millennium center a inentirna tur an han lei mai te hi, kan Synod hruaitu lung fing zawk ten tawngtaina nen a an thu tlukna a ni ngei awm si a. Eng vang ber a lei nge an nih ang le, tih zawhna hi kan pastor ka zawh tawh te chuan chiang kuangin min hrilh thei tlat lo. A eng a pawh chu lo nise, nitin a zuk duty zingah pawh doctor chauhvin an pawisa hmuh za a sawmsarih an pocket bik nia maw le. An pawisa hmuh zawng zawng chu hospital sum a lut vek mai awm, mimal pocket-ah a tam zawk (70%) lut zel mai hi chu a mak ve deuh lo maw. Damdawi in khat a thawk theuh theuh, kal ho zawng zawng te chuan share neih ve vek mai awm? Thil mak zawng a tling a ni.

YMA an thawk thain Mizoram humhalhna kawngah hma an la tha. Famkim lohna khawvelah hian tunhma a hmelmawi tak ni thin kha, chuai lam a pan tan em ni, kan ti teh ang. Hruaitu nihna hi politician te angin kan inchuh ta em ni le, rual u zawk te kha chu an in kian zawk kha a ni ngai a. Tin, hruaitute sawrkar hnathawk lai an nih chuan hlauh an nei lo thei lo, a ruk talin. Mipui te pawn hei hi chu kan hriat a hun tawh khawp mai, a thlang tlingtu te kan ni miau si a. Do kan puang a, kan do hneh thin narawh e. Mahse, Alexander-an khawvelah do hneh a ngah khawp a, ngaisang a amah pathian a betu an awm hriat a ni lo. Mi fel pharisai ho pawh khan misual uire nu kha Isua hnen an hnuk thleng a, sualna nei lo deng hlum tur chu an awm bik loh kha maw.

Mizoramin hliam a tuar e, kan tihna leh a tuar nat zawng kan chhut dan pawh a inchen lo nung awm e. Amaherawh chu eng natna pawh lo tuar se, a thawm dam turin sorkar emaw kohhran hruaitu emaw eng pawl hruaitu emaw kutah dah mai lo ila. Kei leh nang, a natna kan hriat a piang sawi chhuak a, thawi dam hna thawk turin Mizoram hian min thlir reng a sin.

3 comments:

Anonymous said...

Va ang nasa ve aw Rotlingpa chu :)

Mizohican said...

Hello and welcome to the blogging world. Ka blog directory ah ka lo add che aw.

Ps. i font size hi tlem in a liam mah mah lo maw? :)

rotlingpa said...

@illusionare..i va ti lawmawm ve a. keini tar tawh tan chuan font size lian deuh lo hi chu mit a kham duh em a ni :D