12/23/07

Rem thu leng rawh se

Isua pian thu Angel ten berampute an rawn hrilh khan zaipawl hla tawpna chu 'rem thu leng rawh se' tih a ni. Isua pian hnu kum tam vei hnu pawh hian remna ai chuan indo leh inhuatna a punlun zawk chu a ni. Bible hi a dik tawk lo em ni?

A thu hi kan bih chian chuan lei chunga a lawm em em mihringte hnenah chiah (on whom his favor rests) rem thu hi leng tur ni awm tak a ni. Mi zawng zawng karah Isua lo piang hian remna a thlen dawn lo niin a lang. Rem thu len tir tur a lo kal Isua piancham kan lawm hian kan zingah rem thu len tir a nih ngei theih nan Pathian mi lawm nih ve ngei i tum ang u.

12/18/07

Chuap thlir velna

1. Awmna (Pneumonia).
Kan Chuap (lung) ah natna hrik a luh hian kan taksa a natna dotu sipai rual hote nen indona ropui tak an nei nghal thin. Chu indona hmun Chuap-ah chuan kan taksa sipai rawn phurlut tur leh chakkhai thiar lut turin Chuap a thisenzam te chuan tan an khawh nasain, an insangmar lian thin. He indona-ah hian kan taksa sipaite leh natna hrik tam tak an thi a. Chung thi ruang chuan kan Chuap a boruak te an luahlan a. Khuh leh khawsik te an nei thin. A chang chuan he indona hmun a natna hrik leh taksa sipai thi ruangte hi tuamkhawmtu kawr tha tak neiin an tawih ral a, chu chuan hnai (abscess) a siam thei. Thlasik lai hian a bikin naupangah hritlang Awmna hri a leng duh khawp mai. Khawlai len tam loh hi invenna awlsam tak a ni
2. Ngawr natna (Pulmonary Tuberculosis).
He natna 95% hi natna hrik Mycobacterium tuberculosis in a thlen a, 5% chu natna hrik dang M. kansasi, M.avium intracellulare leh a dang ten an thlen. Mihring taksa a he natna hrik vawikhat luhna a dam lo zuita te chu primary tuberculosis tih an ni. Nausen leh naupangah a awm duh bik. Amaherawh chu AIDS vei te an lo hluar tak em vang hian puitling zingah pawh natna tlem ti a chhiar theih a ni tawh bik lo. Taksa a he natna hrik lo pai lawk reng tawh taksa chak loh avang a he natna rawn vei chhuak ho hi post-primary tuberculosis tiin an vuah. Tin, primary tuberculosis vei te dam tha hleithei lo a he natna hi a punlun zel chuan progressive primary-tuberculosis ti a vuah a ni.
3. Chuap panchhia (Pulmonary neoplasms).
He natna tihbaiawm tak hi kum 50-60 bawr velah a hluar ber. A thlen thei tu hrang hrang zingah meizial zuk hi a khai pa ber a ni. Nikhat a meizial bawm hnih kum 20 chuang lo zu tawh te chuan he natna hi meizial zu lo mi aiin a let 60-70 vel in an vei tam bik. Tin, zial zu miin a that loh zia hria a meizuk a bansan hmak chuan he natna vei kawngah a taksa a vawng hla leh tual tual a; amaherawh chu meizial zu ngai lo mi ang tak chuan a din hmun a siam tha leh thei toh lo. Chuvangin meizial la zu ngai lo chuan zuk chhin loh a fin thlak ber rualin lo zu tawh thin tan pawh bansan a that zia kan hriat erawh a duhawm hle. Sap thu fingin `Meizial zu mi fawh chu ash-tray liak ang kan ni` te pawh an tih kha maw.

11/12/07

Bethlehem lam ve thung

Zir mite chuan Isua kha 6-5 BC vel a piang niin an ngai. Hetih hun lai hian Israel ram chu Rom ho rorelna hnuaiah an awm a. An thil deh chhuah sawm a pakhat biak in a an hlan bakah Rom hoin chhiah an khawn nasa a. Mipui an retheiin leiba an ngah a, an hrehawmna leh harsatna lak a chhanchhuaktu tur Messia an nghakhlel hle a ni. Messia (Messiah) tih hi Hebrai tawng 'Mashiah' tih atanga lak a ni a, 'hriakthih' (anointed) tihna a ni. Greek tawng chuan Christo a ni a, sap hoin Christ tiin an la chhawng a, Mizo-in Krista kan ti.

Messia chu Davida te ang a lal ropui leh chak tak, Rom sorkar atanga tharum hmang a zalenna sual chhuak tur niin an ngai; zirtir Petera pawh kha he ngaihdan pawmtu niin an sawi. A thenin zawlnei ropui Israel leh Rom mipui te hlemhletna leh suahsualna lak atanga chhanchhuaktu tur niin an ring bawk.

Isua pian hma hian Messia ni a inchhal an awm nual a. Chung zingah chuan Simon-a (Heroda tirhkah) leh Athronges-a te hi thawm nei na zual an ni awm e. Pathian tel lo a Messia hmuah chu nghah sual awl tak a ni ngei ang.

Isuan pian nan a thlan Mari chu nula thianghlim leh Pathianin a ngaihsak/duhsak (found favor with God) a ni. Josefa nupui hual a nih tawh vangin mi dang lak a fa a pai chuan uire, lung a den hlum tur a ni tih Mari hian duhthlanna a siam lai hian a hre chiang hle awm e. Mahse rinnain, engkim huamin “Ngai teh, Lalpa bawinu ka ni, i thu ang zelin ka chungah thleng rawh se”, a ti ngam.

Isu,vawiinah hian kan thinlung bawng inah,
Lo piang thar leh la, Nang kan chatuan Lal turin;
Kan kut riang hi i chun Mari kut chantir la,
Chatuanin kan lawmin kan hlim kumkhua tawh ang.

10/24/07

Kan tawngtai tawp dan hi

Tawngtai tawp kan khar dan hi eng zawk nge dik hriat thiam a har deuh chuan ka hria. A thenin "Chung zawng zawng chu I fapa Isua Krista hmingin ka dil A che" an ti a, thenkhat chuan "I fapa Isua Krista hmingin ka dil e" an ti bawk a. A che ti a kan tawp hi chuan Pa kan dilna niin a lang a, dil e tih chuan Pathian (Pa leh fapa leh thlarau thianghlim) dilna niin a lang. Pathian pakhat a mi nung pathum awm ringtu chuan an pathum hian kan address tur a ni zawk ang em? Isuan ka hming a in dil a piang Pa in a hlawhtlin tir ang che u, a tih miau avangin Pa kan dil zawk tur a lawm, kan ti zawk. Kristian Tlangau magazine-ah he thu hi zawh a ni tawh a. Editor ngaihdanah chuan dil e tih hi a buk a rit zawk. He zawhna bawk hi Rev. Chuauthuama ka zawh chuan a inngaihtuah vung vung a, ka la ngaihtuah ngai loh lam a nia tiin min chhang. He mi ni sunday chawhnu inkhawm chu chair atangin Pu Chuauthuma'n dil e tiin inkhawmna a hlan. A eng zawk nge dik, nge an dik ve ve?

Tin, mipui aiawh a tawngtai kan nih hian ka tih ai chuan kan tih hman hi a mawi zawk chuan ka hria. Lawmthu sawi chungin ka dil e, kan ti deuh duah pawh hi a chuang liam deuh em? I thenawm hnenah cheng 500 lawmthu sawi chungin ka lo puk, kan ti ngai lo a ni lawm ni? Darthlalang a inhmu ang ruai kan la ni rih si a, famkimna hmunah Awma kan la zawt tlang dawn nia.

10/22/07

Mihring tan a hun ruat.

Mitthi in a thu sawi thin ten "Pathianin kan chunga A hun ruat, chu mi kha mi thih ni ah hian........." ti a an sawi kan hre fo awm e. Pastor leh upa te pawh an bang bik lo. Thuhriltu bung 3-ah chuan engkim tan hian hun ruat a awm.......tih kan hmu. Mahse kan bih chian chuan thil hlawm entir nan pian te, thih te, nuih te, tah te, etc a sawina niin a lang.
Thupuiah lut dawn ila; Thanga chu kum 24 mi niin zu sehin ni 12.10.07 khan a boral a. Pastor Khuma kum 98 chu thawhah natnain rei tak a tih buai hnuah, hrehawm leh natna awm tawh lohna Lalpa hnenah thlamuang tak in vawin 12.10.07 hian a chawl ta. Thanga hi a pian tirh atangin Pathianin kum 24 mi niin ni 12.10.07 ah zu sehin thi sela, Khuma chu pastor tha tak lo niin a kum 98 na ni 12.10.07 ah thawhah natna in ka hnenah ka hruai ang A ti ang em? Lo ti ta nise Pathian a biak tlak a ni ang em? Tunlai politician, chhung khat leh party member thlei bik nei ho aiin a lem chuang dawn em ni. Pathian ringtu leh neitu piangthar tawh tan chuan "ka chung a thil thleng zawng zawng hi keimahin ka tuar lo, min hmangaih a ka thatna tur a engkim min thawh sak thin tu Pathianin engkim min hriat pui" tihah hian duh tawk mai ila.

10/2/07

Wine Bel

Kum 7,000 a upa wine bel hi Iran a Neolithic village atanga laihchhuah a ni. Bible a grape huan siam hmasa ber chu Noa kha a ni awm e. Ancient Egypt pawhin kum 2700 - 2500 BC bawr vel khan wine hi an hmel hriat tawh bawk. Hring nunah wine hian hmun a luahna hi a rei ve tawh khawp chuan a lang. Kum zabi 20-na tan tirh vel khan ram tam tak chuan do rem tumin tan an khawh nasa a. Kil hrang hrang atanga chhutin do zel loh kha a fuh zawk te pawh a ni mai thei, an tawp san hlawm. Ram lang sar zual te chu heng, United State(1920-1933), Finland(1919-1932), Russia(1914-1925), Norway(1916-1927) etc. Zu in mite hi do lo ila, ngai sang hran lo bawk ila. Zu ruih vang a mi dang tan a hnawk sak nih hi thil zah thlak tak a nih zia hi hre chiang ila. Zu rui buaina siam tute chu tu fa pawh nise hremna pumpelh hauh lo thung se. Mi hmuh a zu bur ken hi a hlauhawm ni loin a zahthlak a ni, tih hi mipui ngaih dan ni thei se ka ti thin.

8/21/07

Bible A Zu Lanna Te


1. Genesis 9:20-21 : Tin, Nova chu lo neituah a awm tan a, grep hrui huan a siam a: uain chu a in a, a rui a; tichuan a puan inah chuan a mu sual ta a.

2. Leviticus 10:9 : Nang emaw i fapate emaw pawhin inbiakna puan in chhunga in kal lain uain leh zu reng reng in suh u, chutilochuan in thi ang: in thlahte zel thlenga kumkhaw dan tur a ni ang a;

3. Estheri 1:8 : Tin, uain chu dan angin an in a; tumah tihluih an nih lo a, mi tinin an duh anga an tih theuhna turin lal chuan a ina hotu zawng zawngte chu a hrilh a.

4. Sam 104:15 : Mihring thinlung tihlawmna uain nen. A hmai tihmawmna tur hriak nen. Mihring thinlung tihchakna chhang nen.

5. Thufingte 20:1 : Uain hi nuhzabura mi siamtu a ni a. Zupui hi insual bung bungna a ni.

6. Thufingte 23:29-35 : Tute nge chungpik thin a, tute nge lungngai thin a, tute nge inhau thin? Tute nge thubuai nei thin a, tute nge a vang awm lova hliam tuar thin a, tute nge mit sen rem rum thin le? Zu hmuna awm reng thinte, zu chawhpawlh in thinte an ni. Uain a sen kak lain en suh. Nova a zia a lan lai te, a luan thlak zaih zaih lai tein; A tawpah chuan rul angin a chu a. Rul tur tha mi angin mi a chu thin. I mitin thil mak takte a hmu ang a. I thinlungin thu chaltlai takte a chhak chhuak ang a. A ni, mi tuifinriat lai taka mu ang emaw. Lawng puanzar chhipa mu ang emaw i ni ang. “Min vua a, a na si lo. Min vel a, ka hre lo. Engtikah nge ka harh ang aw? Kan in leh bawk thin ang,” i ti ang.

7. Hosea 4:11 : Nawhchizawrh te, uain te, uain thar te chuan thinlung a la bo thin.

8. Joela 1:5 : Ruite u harh ula, tap rawh u; uain in zawng zawngte u, a uain thlum avang chuan chiau vak vak rawh u; in ka ata lak bo a ni tawh si a.

9. Luka 1:15 : Lalpa ngaihin mi lian a ni ang a, uain leh zu reng renga in lo vang; a nu pum chhung atang rengin Thlarau Thianghlimin a lo khat ang.

10. Johana 2:1-11 : Galili rama Kana khua a lawi chaw einaah Isuan chhinchhiahna tih tantirh nan tui uain-ah a chantir.

11. 1 Timothea 5:23 : Tui chauh in mi ni tawh suh la, i pum avang leh i dam loh fo avangin uain tlem te hmang thin ang che.

8/19/07

Mizoram Presbyterian Kohhran Dana Inneihna

1. Nupa chungchang dan bu 13th edition in a tar lan dan chuan Baptisma chang tawh, kan Kohhran Dan anga innei thei turte chu hetiang mite hi an ni :-
A. Nula/Tlangval
B. Mipa leh hmeichhia pawmlai nei lote
C. Nupui/pasal sun (inrem lohna avanga inthen laia inthihsante pawh huamin)
D. Inneih thattir ngaite
E. Inneih sut lehna Revocation Certificate (RC) leh Midang neih leh phalna Re- marriage Licence (RL) pekte.

2. Kohhran Dana innehna hmun: Biak In leh hmun dang.

3. Inneih lawmpui theihte :
Eng Kohhran Pawla mi pawh ni se, an Kohhran Dana Inneihtirtu hmaa kan Pathian hming chhala inneite chu, a duh chuan lawmpui thei a ni.

4. Inneih lawmpui theih lohte:
Khawvel dana innei, Inneihtirtu pawh awm lo leh Pathian hming chhala innei pawh ni lo, insawi rem a, Man leh Mual inhlan a, inneihna tizo ta maite hi lawmpui theih an ni lo.

Kan tarlan ang khian Kohhran a inneih Dan 1-na/Dan 2-na a awm lo a. Tin, Kohhran Dan a inneihna hmun chu Biak In a ni emaw hmun dang a ni emaw Kohhran member ten lawmpui a rem lohna a awm lo. Zirlai thupui a nih vangin nilai zan inkhawmah he thu hi kan sawi ho nual a. Kan Pastor senior thenkhat ten Kohhran Dan a Innei, Biak In hawng lo te chu member dan chhung a awm te tan lawmpui rem chang lo ang a an sawi kha chu a dik hlel deuh chuan ka hria.

Tin, Kohhran thununna tling bawhchhiatnate chu- tualthah, inngaih, uire, aien, Kristian rinna kalh zawnga sakhaw biakna leh dan bawhchhiatna dang Synod-in thunun tlinga angaihte hi a ni. Nupa chungchang Dan bu a inngaihna sual a sawi fiah dan chuan Puan inzawna mu :- Hmeichhia leh mipa, nupa ni si lo, puan inzawna mu dun emaw, mu ho emaw chu, uirena sual emaw, inngaihna sual emawa tlu anga ngaih tur a ni a, thunun tur an ni. He dan hi kan zawm tak zet a nih chuan thunun ngai kan tam fu lawng maw? Hei aia fiah fai tha deuh zawk a dah thei ni se, tiin dawn kan ti sei ve mai mai a.

8/17/07

He lam zawng hian le

Liando te unau....
Liando te unau unau,
Dar enge in tum in tum.
Dar engmah kan tum lo e ,
Liando bur chhete kan tum kan tum.
Hindi version
Liando te paio paio,
Kya bottle marta marta.
Kush bi nai ham marta hai.
Liando tin kharap marta marta.
English version
Liando n brother brother,
What the bell you ring you ring.
We are not ringing the bell.
We just ringing dustbin dustbin.

8/15/07

Ka hming chu 'Satela'

He khawvel kawng chhuk chho zawh tan ve turin, kum 1972 khan durtlang damdawi inah ka nun mi sang chhuak ve hlawl mai le. Ka unau dangte ang lo takin ka hang thel mai a, ka tap belh phian mai leh nghal. Ka nu leh pa mitah chuan khawvela naute hmeltha ber ka nih chu thil chiang sa a ni. Mahse naute thar nafam chu entu te ka lo nei ve nual a. A hmel a tha hle mai, ti lo a, a la thang tha mai ang chu maw, tih ri hriat ziah kha chuh. Ka duh vang a hmel chhia ka ni bik lo, tih zui nek mai kha an chak awm thin. Kha tihlai kha chuan tlaklui nula chhuanvawr ka bum thlu thei ang tih tun min awih pui awm lo e.

Ka lo hlei kang deuh a, ninhlei awm lo tak khan a rukin ka chimawm phian lawi si. Kan kawt alkatra barel ruak chhung a ka lo lut ngawt mai te kha. Min lum pui a, ka mit a chhiat kan hlau mai mai khawp a. Ka mit, ka mit ka ti chhuak chul mai maw le. A hunlai kha chuan a nuihzat thlak loh khawp nia. Kan kawmthlang sava ka veh ve te kha, zei lo ta ngang chu ka tlu ta pek a. Ka nak thingin a lo tai thler duai mai a; na tak a ni. Mahse tunah chuan ka nupui fa nau te bulah chemte a min vihna a nih hi ka ti a, insual huai min ti ve khawp mai.

Nau ram kal hrat, pa(man), zei leh hmeltha tak mai ka nei a. Mahni nau a ni vang vang a thu dik sawi hi chu a nuam a lawm. Ka fak ar ek dawn pawh a ni nem. A thir thalin ka hnungah an kap bur va mai kha chu na ve talh talh tak a ni. A koh duat nan James Dean kan ti.

Tin, ka nau dang leh pakhat chu vai hi an ang em em khawp a. A hang dum bawk si;hmel chhe tak a ni. Ka nu te pawn chhia an ti ve ngang a ni ang, a koh duat nan Bishnu an ti vei talh a. Vawih an thlah dah lai leng khawp a. Vawi khat pawh a pum nawm loh laiin a vawih tur a sang vak a, a tui nen a rawn chhuak ta mai! Tlem ka E tih pahin khum khuhnaah an thu val phei kulh kulh mai kha chu, kei pa zai dam thin pawn a tuar lo chu a ni. Kan ben thlek deuh lawl lawl kha. Ben sim theih chu nise ka beng ral raih duh awm a sin, hmelchhe ropui si, lu lian bawk si, hnial a la hrat hle leh nghal. Saisih tuikhur a kan inbual zo ti fuh inti fe a kuttin meihawl a lo hnawi dum mawl mai kha. Kuttin rawng dum pathum ka nei, intithei fe khan a ti vel vah vah a. Ka pa`n a hnung zang a kut thla lang kawlh khawp a ben rik thuai pahin, ”sil fai nghal rawh”, an ti zui mai kha chu, kan nui ri ngam silo kha dul thuar chu na duh tak a ni. Kan kuttin rawng dum pathum nei a, luck lo fu ni. Khumah kan mu ho dal a, an vawih leh pek kha. A uih ngang a niang ka pa`n “Bishnu let thla nghal rawh” an ti mai chuh. Kha mi tum kha chuan a vawih leh toh lo chiang teh a sin. In rulpuiludin tawh lo tur a vawi tam an hrilh hnu pawh khan sim chu har a ti ve khawp mai. Mahse inkhawm kal tur kan insiam zo room atanga rawn tlan chhuah pah a, sitting room tukverh keh chhuai a an inrulpuiludin meuh kha chuan a inkhawm ve lo chiang teh a sin. Saptawng lah a man chak na rawh e. Noun chu entirnan hei pyjama ang hi, tiin kan hrilh thlap a. A hnu lawkah a nih mama enge pizama hi an ti leh chhak mai kha chu nuih tur nge tah tur tih hriat a har deuh zawng a ni. Bangah chalk-in rikularly you are irrikular tih a lo ziah that te kha. A hma zan a ka pa sawi lo hre hmasa ve lo tan chuan hriat thiam a har fu ngei ang. Ka pa office bangah rawng senin 'kan la ngai dawn mange khua reiah by RLVA/RDKI' tih an lo ziak kelh kulh mai te kha. An ni tan chuan thil mawi tak zawng a ni mahna. Mahse office staff ten tih reh tum a an beih nasat danah thil mawi tak zawng a nilo chek a niang chu.

Thil eng kimah tuan fum ta chu min koh duat nan Satela min ti pawh hi a mawh lo e. Ka hmel chhiat chu thu hran, ka zei lo tet tu hi a ni. Ka tlangval lai chuan chu mi kha mi fanu puan ka zawn pui ve a sin, tih tur nei ve hek lo. Ka tlangval lai a ka hlauh ber chu, Pu Pawlan a sairukherhin min lo sai pawp mai dawn chu a ni si a, tih mawlh mai kha. Zan khaw tairek a mutmu min tuah loh tir thin tu a ni. Vanneih thil thu tak meuhin, chunglam a che pawh a ni ang; tlaklui nula kan kherh thlu ve mauh mai a. A ni lah a lo fel phian, nge ka thil a lo hmu chiang zawk? Zan hmasa berah nachhawkna mum a ei lawk hmiah mai maw le. Rochan duhawm tak pakhat nen kohhran member rinawm tak nih zel kan tum.

8/1/07

Mizoramin Hliam A Tuar E

Tun hma lam kha chuan Mizoramah ruk ruk leh tualthah te a hluar lo va. Eizawnna lamah lah hlothlawh bak chu thil dang inelna tur a tam lo hle. Thawk tam leh taima a piang an ding chang mai a. Sik leh sa lamah pawh a nuam tawk viau. Tlangval tan lah chhun a hnathawh, zan a nula rim kha a ni deuh mai a. Khaw khat a cheng za te chu an inhrechiangin, kawmchak kawmthlang te lek phei chu lamhla a chhung te ai mahin an induhsak tawn thin. “Sem sem dam dam, ei bil thi thi” te pawh an lo tih thin kha. Tlawmngaihna leh dikna an ngaisang a, aia upa leh mihring pui te zahna an dah pawimawh hle. Sikul kai hmasa ten bul an tan tha a, chawimawina nopui i hlan zel ang u. Kohhran ban hmasa ten an nun an ulukin an ham fir khawp mai. Lamtualah pawh mipa leh hmeichhia inlampawlh awih a ni lo. Zu rui chu sawi loh, a rim nam ngawt pawh kohhran atangin an hnawtchhuak thin. Tirhkoh tuna missionary ang hi, Pathian tih tak leh rinchhan chunga an ke pen mawi zia te kha. YMA, khawtlangin an thlamuanpuiin, mi mangang leh rethei zawk te tan chenfakawm tak a ni. Hruaitu nih an inchuh ngai lo a, an inhnawn zawk thin chu a nih kha maw le. Kan zotlang ram nuam hi chhawrpial run i iang e, ti hialin an lo phuahchhuak a nih kha.

Tunah chuan kan veng tla berh ve takah pawh vengtu awm lo chuan puan pawh kan pho ngam tawh lo. Thuamhnaw chu sawi loh tin chhia thlengin zu han ru duh a! Mihring tam tawh leh kan khawsak danin a ken tel tawh te pawh a ni mahna. Han mawh puh tur chu a tam thei hle awm e. Ni zung chakna hmang a electric siamchhuahna khawl hi Mizoramah chuan thil bo duh pawl chu a tling awm a sin. Hman kum a Selesih ar farm atanga bo mawlh mai kha. A bo lai a an pisa hotu pakhatin mi hrilh dan chuan khami zan khan ruah a surin thli a tleh zankhua a. A ru tute kha chuan ruk dan an lo ruahman felin a ruk hun tur an thlang thiam kher mai. Khatiang a khawl rit chu mi pahnih khat maiin han ruk bo mai chi pawh a ni lo, kan kilh vek leh nghal si a, a ti. A sawi leh zel dan chuan keini lam pawh kan thinrim kher mai, kan chhui zui nasa a. Vanneih thil thu takin a ru tu pakhat kan man chhuak hlauh mai a, chu mi tum pawh chuan police ho ka zui ve nghe nghe. Chuan a sangawizawnpui Electric veng a mi lam tur a an kal nghal dawn avangin in lamah ka haw san a. A hnua kan hriat leh dan chuan a thianpa lam tur a an kal kawngah a ru tu pa chu police kut atangin a tlan chhuak a, tun thleng hian an la man leh lo. Police hotu lam leh kan pute ho pawh an in be rawn a, thu a saisa nuaih zel avangin sawrkar ta a nia, ka ta mah ni hlei lo, tiin kan chhui zui peih ta bik lo a ni, a ti. Hetiang a nih te chuan kan ramah ni zung chakna hmang a current neih that chu kan va hlat dawn em. Thil tisualtu chuan hremna a phu tawk, inngaihnatiamna avanga a tuar lo a nih pawhin, thil a tisual a ni tih chu amah leh vantlang tal chuan hriatpui thin ila kan that tlanna zawk a nih a rinawm. Bible zirtirna kan tlawhchan a nih pawhin misual Pathianin a ngai dam lo, misual inchhir a sim te a ni a ngaihdam ni.

Kan sawrkarin a hnuaia thawk tur a lak hian eng hmangin nge a lak thin ang aw. Kan hriat theuh angin Manipur-ah chuan sawrkar hna thawh duh chuan sum sen a ngai. A lehlam zawng a thlir chuan miin pawisa a pek tam theih dan a zirin a hnathawh tur awm tawk a hre nghal mai a. A fel ang reng phian zawk, hna an thawh hnu a sawrkar sum eiruk hreh lohna a thlen e tih mai loh chu. Kan Zoram pawh hi pawisa niloin minister vua leh vang nih a ngai zawk tlat tawh, certificate leh quality pawimawh loh chu sawi loh a lum nise. Hman kum a Mizoram University a doctor an lak khan pawisa an chelek ni a thu thang kha chu a tak a nih loh hram ka beisei. A lo ni palh a nih pawhin pawisa a intham hi chu awm lo hram se, sawrkar sum eiruk hreh lohna bul pakhat a ni si a. Zirtirtu tur pawh ‘NET through’ tawh awm lai a, la pass ve lo zawk te an tling leh mai thin hi chuan rah tha a thlen a ngem, tih rin a har deuh chu a ni.

Tlawmngaihna hi kei ni mizo chauh lo pawh hian an nunpui ve chuan ka hre thin. Hnam dang a bikin vai leh tuipui ral lam a mingo te, keini mizo te ai mah hian an tlawmngai zawk lo maw aw, tih mai tur hi ka tawng ve nual tlat. Mahse tlawmngaihna kan tih chin leh kan huam tir dan a inang lo deuh te pawh a ni mahna. Ai a upa te zahna chu vai ho pawh hian an uar khawp mai, rilru tak takin an inzah em, tih zawng ka hre bik chiah lo. Thlanlaih leh mithi lumen hi chu hnam dang hian an ching ve vak chuan ka hre lo. Mahse hetah pawh hian a chintawk kan thliar thiam chu a ngai tan dawn niin a lang. Khawhar riahpui phei hi chu thiantha leh chhungte hnai ken thiam a tha maithei. Ka thian pakhat a pa boral avanga phai lam atanga rawn haw in a sawi chu; hun ka nei tlem si a, inleng kan nei reng a, kan in lah kan hawng darh vek bawk si, chhungkaw thil pawimawh sawina hun pawh nei loin ka kal a hun leh mai a. Inleng neih reng chu a nuam nain chhungkaw thusawina hun kan nei lo chu thu hran, han chawlh hahdamna hun tak ngial pawh a awm lo kha chu a hrehawm ang reng, tiin a sawi. Tin, tlawmngaih chhuah a tuikhur tihfai emaw veng chhung ti fai turin hnatlang koh a ni a, tel thei lo chuan chhungtin atangin cheng sawmngain intlan tur, kan han ti leh si te hi chu phut luih tlawmngaihna a ni zawk lo maw?

Sum tam tak aiin hming that hi thlan zawk tur a ni a, tih chang te kha kan nun hruaitu nise a duhawm mang e. Kan ram siam leh thar chhuah ngei kan ti hminghliau hi chu kristian ram tih atan chuan a mawi lo mai ni loin a rapthlak hial zawkin ka hria. Hatkawra thur tui tak mai, a then chuan zunthlum vei tan a tha te pawh an ti kha, acid leh thil dang an pawlh thin a. Hmelhriat ta lo chu lei ngam a ni tawh lo. Lengpui airport atanga kan haw lamin kawng sira an hatkawra lo hun tlar tiar chu bur khat ka hawn a. Kan han in chuan a thur dan chu ni dang a kan in thin ang lo takin a fir tak em avangin, in zawm loin fridge-ah kan dah tha a. Kar khat pawh a tlin hmain a rawng var nalh tak kha a uk ta vek a, um tawih thur deuh nghur rim hi a nam a. Kan paih chiang kher mai. Nimbu tui sawrah pawh hian vinegar an telh e, an tih chu! Sihphirah pawh zawrh sum tur leh mahni ei tur bik thlai an ching hrang a, zawrh sum tur chu an mahni chuan an ei duh lo, rannung thahna hloin an chawm tha bik lutuk a, an ti. Heng hi a dik tak tak em? Cancer vei kan pun tak viau chhan pakhat te hi a ni thei ang ngem? A bik takin pumpui cancer phei chu India-ah a vei nasa ber kan nih hial kha.

Lehkha kan zir chhan te pawh hi inbihchian a hun tawh khawp mai. Kan nu leh pa ten min fuih thin dan chuan - lehkha tha takin zir la, tichuan hahdam takin office-ah thu chungin pawisa i la chhiar thin dawn nia, tih kha a ni mai a. Lehkha thiam chuan hahdam takin eitur kan thawk chhuak mai dawn ni a inhriatna nen kan lo inzir puitling a. Hei vang hian lehkhathiam tawh phawt chuan sorkar hna thawh kan tum ta deuh vek a nih hi. Kan ramah hi chuan sawrkar hna lo chu hna dang innghahna tlak awmin kan hre lo pawh chu a ni mahna. Sawrkar a luh tawh lah hian inzir belh vak lo pawhin thla tawpah kan thawh phu tawk aia tam mah hlawh kan dawng a, a hahdam bawk a ni. Amaherawh chu eng hna nge ka thawh, tih ai chuan ka hnathawhah khan ka hlim em, tih zawk hi lehkhathiam te chuan kan inenna tur a ni zawkin ka hria. Mahni hna thiam leh taima a piang an dinchanna khawvel a hnathawh hi a nuam ber zawk lo maw aw, ka ti thin. Kan mi hmasa pawl thum pass pawn ‘The Statement’ chhiarin duh tawkin saptawng an chelek thei a nih kha maw. Tunlai degree nei sang zawk ten tan i la thar ang u.

Kohhran a bikin mahni lawina lam han hrut ta ila. Kum tir hian kohhran a chanvo chang thei te list an tar chhuak thin a. Dan zawhkim, dan chhung a awm zawng zawng te chuan heng chanvo, tanna hun ang te hi chu kan ti thei vek turah ka ngai . Mahse list-ah hian member dan zawh kim zawng zawng chu sawi loh, list a telh ve loh chhungkua hi zu han awm nual zel a maw le, thenkhat an chhungkaw member zawng zawng deuh thaw an tel lain, engtin tak thlang chhuak ang maw? Thusawi tur lah pastor leh ordained upa te hi an tawk lo emawni, krismas hmang hnem tawh zawng zawng hming an tar thla le thut ang lawi si, mahse chunglamin min pawmpui chu a ni phawt ang a. Upa ordained chin ngat phei chu dam chhung term a ni a, an dinhmun a pawimawhin a hahthlak a, hlawh an la nei lo lehnghal. Chuti chung chuan upa thlan dawn a tlin duh vanga politics khel duh te an la awm lawi si a. Enge upa nih an chak chhan ni ang aw? Kan upa thlan tlin thenkhat hi chuan chunglam malsawmna mai nilo, lei lam ropuina ni ten an ruat pawh nifa hmiang. Telephone directory a ‘upa’ tih an dah hmasa vu thin erawh hi chu an hming zawn hmuh a ti har mai zawng a ni. Chawlhni hi chuan KTP member active tan chuan inah chaw kan kil hman tawk chu a ni ber e. Tam tak tan chuan a aia hun hman that dan vak a awm tam bik lo maithei. Mahse chhung rual lem lo, a bikin hmeichhe mal tan phei chuan nute rawngbawl sa rin ngawt reng chu a felhlel deuh awm e. Kan project tih hlawhtlinnan thil kan zuar a, a changin inbukna leh BP-enna te kengin in kan fang kual a. Kan inpekna leh thawhrimna a fakawm a ni. Mahse, ‘In thawkhah awm si, engzat nge kan pek ang che u?’ kan han ti a. ‘A man pawh kan bi tuk chuang lo, in kawmchhakpa chuan chu ti zat chu min pe a, mahni rem chan dan ang ang a ni mai,’ an han ti a. Pa hausa, thil phal deuh thenawm hnaiah an awm ang tih a van hlauhawm thin em. Tin, KTP emaw kohhran hminga thil zawrh chu lei lo bik nih lah thil nuam tak a lo ni bawk silo. Sangha aia vawksa thlang thin khan, inrinni vawksa leina tur a sangha kan lei zawk hlauh a ngaih chang hi chuan, kan chhungkaw tan a Pathian rawn tirh an ni ang tih zawng pawm a har thin khawp mai. KTP hnatlang a kan thawh ang hi mahni zuk leh hmuamna man tal thawhchhuah nan, member tam zawk te hi chuan thawk hreh lo ila chuan nu leh pa tam tak tan chuan a lawmawm ngawt ang le. Kan missionary ten an din, kan Presbyterian damdawi in pawh hi, ringtu awm khawm tih atan a mawi lem lo thil tih chang an nei ve thin lo maw. Hlawh chungchang a doctor leh nurse ten an lungawi lohna an tihlan dan mawl mai te kha. Tun hnaia Millennium center a inentirna tur an han lei mai te hi, kan Synod hruaitu lung fing zawk ten tawngtaina nen a an thu tlukna a ni ngei awm si a. Eng vang ber a lei nge an nih ang le, tih zawhna hi kan pastor ka zawh tawh te chuan chiang kuangin min hrilh thei tlat lo. A eng a pawh chu lo nise, nitin a zuk duty zingah pawh doctor chauhvin an pawisa hmuh za a sawmsarih an pocket bik nia maw le. An pawisa hmuh zawng zawng chu hospital sum a lut vek mai awm, mimal pocket-ah a tam zawk (70%) lut zel mai hi chu a mak ve deuh lo maw. Damdawi in khat a thawk theuh theuh, kal ho zawng zawng te chuan share neih ve vek mai awm? Thil mak zawng a tling a ni.

YMA an thawk thain Mizoram humhalhna kawngah hma an la tha. Famkim lohna khawvelah hian tunhma a hmelmawi tak ni thin kha, chuai lam a pan tan em ni, kan ti teh ang. Hruaitu nihna hi politician te angin kan inchuh ta em ni le, rual u zawk te kha chu an in kian zawk kha a ni ngai a. Tin, hruaitute sawrkar hnathawk lai an nih chuan hlauh an nei lo thei lo, a ruk talin. Mipui te pawn hei hi chu kan hriat a hun tawh khawp mai, a thlang tlingtu te kan ni miau si a. Do kan puang a, kan do hneh thin narawh e. Mahse, Alexander-an khawvelah do hneh a ngah khawp a, ngaisang a amah pathian a betu an awm hriat a ni lo. Mi fel pharisai ho pawh khan misual uire nu kha Isua hnen an hnuk thleng a, sualna nei lo deng hlum tur chu an awm bik loh kha maw.

Mizoramin hliam a tuar e, kan tihna leh a tuar nat zawng kan chhut dan pawh a inchen lo nung awm e. Amaherawh chu eng natna pawh lo tuar se, a thawm dam turin sorkar emaw kohhran hruaitu emaw eng pawl hruaitu emaw kutah dah mai lo ila. Kei leh nang, a natna kan hriat a piang sawi chhuak a, thawi dam hna thawk turin Mizoram hian min thlir reng a sin.

7/26/07

Renthlei

He hnam lo pian tirhna hi thawnthu deuh takin heti hian an sawi :- Hman lai thawnthua Chawngchilhi leh Rulpui fa an thah bang, se ek hnuaia biru bo, puitling ta khan, zana naupang tualchaite hi a la fo thin a, an hriat chhuah chuan an that ta a, a sa an insem a, hmeithaite hian a lu a chang a. A chhum hmin zo ta lo va, a paih a, an khua zawng zawng chu a min zo ta a, ama in chauh chu a min ve lo va. A mangang chuan um mu hi a tuh rawk a, chu mi zamna apiang chu a zui ta a. Leng zawlah a zam lut a, pakhat chauhvin a rah a, chu um mu chu Chhura`n pakhat chuah a ni tih a lo hriat hi a ni a, tun thlengin "Chhura umpui mu hriat" an tih hi. Tin, chu hmeithaite a tuhtu chuan chu umpui chu inah a nei ta a, chuta a awm lai chuan Pawite khualzin hian a rai a, chuan Renthleia hi a lo piang a ni, an ti. Hman laia vawk lu an invuak thlaksak lai hian Renthleiho hi an huai ber a ni, an ti. ( Mizo Chanchin by Rev. Liangkhaia)

Kei leh ka chhungte 'Mizoram tan'

A thu zawm ber ang hrim a bible thumal han lak chhuah ve ngawt pawh chuh, famkim lohna khawvel a awm chu nilo ila zawng, kei lungmawl pawh hian ka cho bik kher awm lo ve. Pathianin Adama tanpuitu turin Evi a siamsak a, chi tam tak thlaha lo pungin, leilung hi luah khat turin thu a pe a nih kha. Mahse hmeichhia kha amah tanpuitu tur a nih dawn chuan, ti hian Genesis bung 2-na a ti tawp tih erawh kan hmu- “ Chuvangin mipain a nu leh a pa a kalsan ang a, a nupui a vuan ang: tichuan tisa pum khat an lo ni tawh ang”. Chhungkua dintu bul chu Pathian a ni tih chu kan pawm tlang mai awm e. Mahse kan thupui a ka chhungte tih hi chuan huap zau lo deuh zawngin Josua`n “kei leh ka chhungte……..” a tih NIV ah chuan “ …my household….” , nitin a kan chawthing barpuite kan huam tir dawn a ni.

Ka naupan lai ka hriat reng thin chu, ka pa hian tul bik thil dang vang a nih loh chuan chaw a rual a kil ho loh hi a rem ti ngai lo. Mizo nunah chuan chaw kil lai hi chhungkaw thusawi ho hun a ni, a ti thin. Zing chaw ei lai hian ni lenga kan tihtur leh awm dan mawi te min hrilh thin. An hnathawhnaah kal hma a ngai thin si a, kan mu tui lai tui vawtin kan hmai min phih sak a, chaw hai tho kan kil ho thin lai te kha, a hun lai kha chuan ka thatna tur a ni ang tih pawm harsa tak zawng a ni. Zanriah lah inkhawm zan a nih chuan ei hma a lo ngai a, naupang tlai len nuam ti lai tan chuan ‘zanin chu chaw ka nghei mai ang’, tih mai a chakawm thin, ka mawng leh kut phahin ka pa tiang hlap natzia lo tem tawh lo se zawng. Chu chang a nilo, chhunah mi nen lo insualin emaw nu leh u te thu lo awih loh vaih phei chuan riltam hle mah ila chaw ei a va han huphurhawm thin em. Vanneih chuan ka thil tih dik loh min hrilh pahin nungchang mawi min hrilh ringawt ang a, a duh aia ka lo chet nat deuh chuan ka kut leh mawng chu a ri leh thuai thuai dawn a ni mai si a. Chaw eitur min pek avanga lawmthu sawi ai chuan, chaw ei kham a ka pa tiang ka tawrh loh nan Pathian ka dil thin chu a nih kha maw le.

Zanah leh chawlhni zing a chhung inkhawm kan neih thin kha aw, a va han huphurhawm thin em. Mahni maha a sipel chawp pawh a chhiar fuh hlei thei lo kha ka hun a lo thlen chuan, a u ten bible chu chhiarsak mai rawh se, tih chu khawi lam, ka chhiar tur zat bituk chu ka chhiar zawh hrim hrim a ngai tlat. Mahse ka chhiar thiam lo emaw ka chhiar muang a nih pawhin ning hmel an pu ngai lo. Ka chhiar dik loh pawn nui hmel pu miah loin a lam dan dik tak min zirtir nghal zel zawk thin. Tawngtai dan erawh tette atanga nu leh pa te tawngtai dan ka lo by heart tawh zawng zawng atangin, min zirtir ve hrim hrim ‘Aw Lalpa chaw leh thil tinreng…., Zaninah min veng la…,Ka chhandamtu nilengin…... etc’ hmang lo pawhin, ka zuam ve khawp thin mai. Tin, chawlhni chhun leh chawhnu naupang inkhawm ban a kan chang vawn min sawi chhuah tir thin te leh zan inkhawm ban a chairman leh thusawitu thusawi min zawt leh thin mawlh mai kha, inkhawm laiin kan lo muthlu palh ang tih a va hlauhawm thin tak em. Hla bu en chunga an zai theih tawh vang a ka u te kristian hla bu an lei a, nang chu i en thiam ve hunah kan lei ve dawn che nia, an tih tum tluk a mizo tawng chhiar thiam hma ka chak kha a la awm lo hial awm e.

Ka pain mathematics min zirtir thin kha chu aw, hriat thiam vat loh phei kha chuan number te kha chu artui tiat lawng hian a ziak lian tawh mai thin kha a nia. Minus x Plus = Minus tih ka hre thei lo lutuk tihngaihna hre loin - mihring ek leh vawksa dah pawlh la tuman an ei duh tawh lo ang, tia a hrilhfiah tum a ka hriat fiah tak zia si te kha. Saptawngah hian tense chi sawm leh chi hnih a awm, tih kha vawi engzat tak sawi nawn ang maw, kei lu lian bur si thluak nei mang tawp silo tan pawh mumang ang ruai chuan ka hre thiam ve chuan ka hria. ‘Secondly he reformed….he reformed’ tia history ka by-heart lai a ka nu ka bulah engmah sawi lo a min lo thut pui reng thin te kha. A hunah thingpui leh eitur min pe a, hriatthiam loh min hrilhfiah thiam lo mahse, kei aiin ka zirlai ka thiam khan a lawm zawk tih a lang reng. Min hmangaih tak tak tu te bula thiltih hi a van nuam thin tak em.

Inrinni sikul chawlh mawlh mai kha; zing chaw eikham chuan hnathawh thuamhnaw min hak tir a, tuthlawh emaw chempui emaw min pek rualin, ‘Huanah!’ a nih loh leh, ‘Loah feh tur’ tih ri hian a zui nghal zat a. Zirtawpni tlai sikul bang rilru thawveng tak a thiante nen a thiltih tur kan lo ruat lawk ve zawng zawng kha chu a sawi a sawi rik chi pawh a ni tawh thin lo. A hunlai kha chuan `Zion tlangah lawn ru` tih hla te kha lo tui pui viau lo phei ila zawng, feh kawng kha a bumboh zual ngawt hian ka ring thin. Mahse tun hnuah “buannel ram dai,………tawnmang em ni lung lem ka nei lo…” tih hla te hi tui takin ka sa ve vang vang thin a sin. Mang kan khawh lai leh buh kan tuh lai te min ti hre chhuak miau a. Nisa van vuai a hna thawk zo, thlam a chhun chawlh pah a, fanghma no mawng namthlak a thu chung a kan in thlawh thui siak thin nawm zia te kha. Maian sih thar ngei mai bai leh chi hmeh a chaw kan ei tui theih zia te kha. Chutah thingpui sen kurtai nen kan han in leh kha chu five star hotel kan ngai bik lo khawp a sin.

Rawlthar tan tirh, inlakpa (man) nan a meizial zu ru min man a, mut pindan a min khalh fal tum te kha. Hmangaihna awki zawi muang raih a zuk leh hmuam, leh ruihthleih thil dang te that loh zia leh chin dawklak a awl zia min fah a. Puitling i ni dawn mai a, i duhthlanna kawng chu i thu nise; kei chuan heng thil tha lo hi chu ching dawklak lo la ka duhthusam a ni, a tih ri kha a van ring em. Tih chhunzawm chu sawi loh ka lo tem chhin kha chu hnar a lian duh ngei mai.

Thangthar nihna sang tak tak nei, nu leh pa te pawh officer lian tak tak mahse mizo bible chhiar fuh hlei thei der lo, he thu ziaktu ngei pawh hian thian a nei nual nia maw le! A then te chuan inthiamlohna nei ve bawk mahse, a tam zawk chuan menah zu han thlak hlauh thung a, mak thei ngei mai. A bikin phailam a lehkhazir te hian kan kal chhan ber theihnghilh thakin, ‘mizo kan hmingchhiat ai chuan’ ti a eng zirlai pawl emaw kohhran thil tih vang emaw a zirna tih bahlah theih kawngah kan inthiarfihlim hram thin a tha. Kan pawlah pakhatna ni zat zat ila, mizo zirlai zawng zawng top ten-ah tling thup zel ila, Mizoram hming a van mawiin mizo nih a va nuam dawn em. Mizo ho hian chawhmeh an duh rim chhe na a lehkha an thiam a sin, tih ri hriat zui tur chu awm se mizo hmai a van uang dawn em. Sawi tur a tam ka sawi seng lo ni teh se, chhut peih te ngaihtuah zawmah dah tawh mai ang.

Mizoram hi ram chhengchhe ve tak nimahse, hei lo hi chu “ka ram” tih tur kan nei tlat lo. Mizo tawng bah miah lo a bible chhiar, tawng leh hla thu ziah theih hi chu ka ko a lum ni ve tlatin ka hria. Eng kawng pawh zawhin eng thil pawh ti mah ila, Mizoram hian enge min tihsak theih ang ti lovin, enge Mizoram tan hian ka tih ve theih ang ti zawkin, kei leh ka chhungte Mizoram tan theih tawp chhuahin ke pen zel kan tum hram thin.